Język angielski w kokpicie
Bezpieczeństwo i efektywność operacji lotniczych opierają się na jednym uniwersalnym języku – języku angielskim. Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) od lat kładzie nacisk na biegłość w Aviation English (AE), wymagając od pilotów i kontrolerów ruchu lotniczego znajomości standardowej frazeologii oraz umiejętności posługiwania się tzw. „plain English”, czyli zrozumiałym angielskim, szczególnie w sytuacjach niestandardowych czy awaryjnych. Umiejętność precyzyjnej komunikacji, zwłaszcza pod presją czasu i stresu, jest fundamentalna i bezpośrednio przekłada się na bezpieczeństwo lotów.
W odpowiedzi na te globalne wymagania i w trosce o najwyższą jakość kształcenia na Wydziale Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego prowadzone są aktywne badania nad optymalizacją nauczania języka angielskiego w lotnictwie. Czerwcowe seminarium Aviation English było okazją do przedstawienia wyników przełomowego badania dotyczącego potrzeb językowych kadetów ubiegających się o licencję pilota liniowego (ATPL).
Badania nad optymalizacją nauczania języka angielskiego w lotnictwie
Podczas wydarzenia wyniki kompleksowej analizy dotyczącej „Dostosowania nauczania języka angielskiego w lotnictwie do potrzeb komunikacyjnych pilotów: Badanie porównawcze uczestników szkolenia ATPL” przedstawił dr Piotr Czerwiński z Centrum Języków Obcych Politechniki Rzeszowskiej. Szczególną cechą badania było jego porównawcze podejście, które objęło trzy grupy studentów: tych rozpoczynających szkolenie (1. semestr), będących w jego środku (3. semestr) oraz tych, którzy już ukończyli formalny kurs Aviation English i zbliżają się do praktyki zawodowej. Taka perspektywa pozwoliła na uzyskanie dynamicznego obrazu zmieniających się potrzeb językowych i wyzwań na różnych etapach rozwoju przyszłego pilota.
Z badania wyłoniło się kilka istotnych spostrzeżeń. Powszechne przekonanie o znaczeniu AE – wszyscy ankietowani studenci, niezależnie od etapu szkolenia, byli zgodni co do tego, że słabe umiejętności angielskiego mogą negatywnie wpłynąć na bezpieczeństwo lotu. Co więcej, ponad 90% respondentów uznało Aviation English za „niezwykle” lub „bardzo” ważny dla sukcesu zawodowego pilota. To silne przekonanie stanowi solidną podstawę dla efektywnego nauczania. Wyzwania w dynamicznej komunikacji – mimo rosnącej pewności w posługiwaniu się angielskim ogólnym i frazeologią standardową studenci wciąż wskazywali na trudności w bardziej złożonych i dynamicznych sytuacjach komunikacyjnych. Szczególne wyzwania stanowiły: rozumienie szybko mówiących kontrolerów ruchu lotniczego, komunikowanie się w sytuacjach niestandardowych lub awaryjnych, precyzyjne wyjaśnianie kwestii technicznych, prowadzenie rozmów pod wpływem stresu. To wyraźnie pokazuje, że programy nauczania muszą kłaść jeszcze większy nacisk na rozwój tych umiejętności, które wykraczają poza pamięciowe opanowanie frazeologii.
Efektywność autentycznych metod nauczania – studenci zgodnie wskazywali, że najbardziej efektywnymi metodami nauki są te, które odzwierciedlają rzeczywiste sytuacje lotnicze. Do najlepiej ocenianych aktywności należały: słuchanie nagrań autentycznych rozmów ATC, odgrywanie ról i symulacje dialogów pilot–kontroler oraz praca z oryginalnymi dokumentami lotniczymi (np. METAR/TAF, listy kontrolne). Z kolei tradycyjne ćwiczenia gramatyczne i leksykalne, choć nadal użyteczne, były oceniane jako mniej efektywne. Ciągły rozwój po kursie – badanie wykazało, że język angielski w lotnictwie to proces ciągły. Aż 70,6% absolwentów kursu Aviation English regularnie lub okazjonalnie kontynuuje rozwój swoich umiejętności. Najczęściej korzystają oni z takich zasobów, jak czytanie komunikatów METAR/TAF, oglądanie filmów lotniczych, kanałów ATC na YouTube czy słuchanie transmisji z LiveATC.net. To świadczy o proaktywności studentów, jak również podkreśla potrzebę systematycznego wsparcia uczelni w tym zakresie.
Na podstawie zebranych danych sformułowano konkretne rekomendacje dla dalszego doskonalenia programów nauczania Aviation English. Wśród nich znalazły się postulaty dotyczące: zwiększenia liczby i złożoności symulacji o wysokim stopniu realizmu, odzwierciedlających sytuacje niestandardowe i awaryjne, opracowania specjalistycznych modułów skoncentrowanych na komunikacji technicznej i w sytuacjach stresogennych, zapewnienia dostępu do nagrań ATC z różnymi akcentami i prędkościami mowy, wspierania płynnego przechodzenia między frazeologią standardową a językiem potocznym (plain English), rozwijania programów wspierających ciągły rozwój językowy pilotów po zakończeniu formalnego kursu.
Seminarium Aviation English było wydarzeniem o szczególnym znaczeniu dla środowiska akademickiego i lotniczego w Polsce. Było to bowiem pierwsze tego typu spotkanie, które zgromadziło w jednym miejscu specjalistów językowych z wiodących ośrodków kształcenia lotniczego w kraju. Obok reprezentantów Uniwersytetu Warszawskiego w dyskusji i wymianie doświadczeń udział wzięli eksperci z: Łazarski Aviation Academy, Politechniki Poznańskiej, Politechniki Rzeszowskiej, Wojskowej Akademii Lotniczej w Dęblinie, Wojskowej Akademii Technicznej.
To unikatowe forum wymiany wiedzy i doświadczeń, zorganizowane dzięki zaangażowaniu dr hab. Anny Borowskiej, kierownika Pracowni Badań nad Komunikacją w Awiacji w Instytucie Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej na Wydziale Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, pokazało ogromną wartość networkingu w procesie doskonalenia programów nauczania języka angielskiego w lotnictwie. Wzmocnienie współpracy międzyuczelnianej jest kluczowe dla zapewnienia spójności i najwyższej jakości kształcenia, co ma bezpośrednie przełożenie na bezpieczeństwo i profesjonalizm pilotów w przestrzeni powietrznej. Wyniki przedstawionego badania w połączeniu z owocnym dialogiem między uczestnikami stanowią cenne wskazówki dla dalszego wspólnego rozwoju dydaktyki AE, gwarantując, że polscy piloci będą doskonale przygotowani do globalnych wyzwań komunikacyjnych.
